De valkuil van vertalen

Net als de meeste Nederlanders dacht ik lange tijd dat mijn Engels goed was. Mijn studie was grotendeels in het Engels. Ik werk met internationale opdrachtgevers, lees Engelstalige romans het liefst in de originele taal en ik kan me prima redden in gesprekken. Toch zou ik het niet in mijn hoofd halen om een professionele Engelse tekst zelf te schrijven. Want de realiteit is: mijn Engels is ondermaats. Ik stuntel de verkeerde voorzetsels bij elkaar. Ik gebruik uitdrukkingen verkeerd. De woordvolgorde klopt vaak niet en ik haal de Amerikaanse en Britse spelling door elkaar.

Misschien heb je zelf wel eens een slechte vertaling gelezen die ‘vreemd aanvoelt’. Er staan dan vaak vreemde formuleringen in die zelfs een goede vertaler er niet uit zou pikken, maar een ‘native’ direct. Een tekst met gekke zinnen of gewoon joekels van fouten: dat staat niet alleen onprofessioneel, het is ook een gemiste kans om je lezers te raken en te enthousiasmeren. Hoe voorkom je deze vertaal-valkuil?

Wel correct, maar het klopt niet

Bij vertalen kan veel misgaan. Hoe vertaal je bijvoorbeeld: ‘I wish I had a dog’?
Een boek van een vooraanstaand schrijver gaf de vertaling: ‘Ik wenste dat ik een hond had’. Qua spelling en grammatica volledig juist, maar niemand in Nederland zou het zo formuleren. Ook gelezen:

‘Mijn collegevriendinnen en ik namen afstand van de prestaties die vroegere feministen hadden bevochten.’

Hier lees je door de tekst heen het Engelse ‘my college friends’. College betekent in Amerika zoiets als universiteit, maar een letterlijke vertaling levert dit gedrocht op. Ook de rest van de zin loopt haperig, omdat een Nederlander deze zin veel compacter op zou schrijven. De zin is misschien wel correct, maar hij klopt niet. Dit soort vertalingen in boeken, op websites en andere plekken leiden enorm af van de boodschap. Ze jagen de lezer weg omdat die in verwarring achterblijft: er klopt gewoon iets niet.

Taal is emotie

Een goede vertaling is dan ook een hertaling: een herformulering van de essentie. Het gaat niet alleen om het omzetten van taal A naar taal B maar ook van het opnieuw vertellen van de inhoud.

Want taal is meer dan alleen wat woorden bij elkaar, het is óók cultuur. Het gaat om stijl, aanspreekvormen, subtiele humor, directheid, zegswijzen, gebruiken etc. Denk maar aan het Vlaams en het Nederlands: het is dezelfde taal maar we verwoorden zaken op een totaal andere manier.

‘Dichtbij het origineel blijven’ lijkt dus wel aantrekkelijk, maar als je te dicht bij de oorspronkelijke tekst blijft zitten gaat de geest van de tekst verloren in de vertaling. Daarom zie je de mooiste vertalingen vaak bij liedjes of gedichten. Omdat de vertaler zich moet houden aan zaken als metrum en rijm en een gevoel moet overbrengen, zijn dit vaak niet zozeer vertalingen als wel herinterpretaties van het origineel. Dat vraagt een hoop creativiteit van de vertaler, waarmee hij of zij ook de rol als schrijver aanneemt.

De oorsprong behouden

Een andere valkuil van een te simpele vertaling is dat je het doel van je oorspronkelijke tekst verliest. Stel je hebt teksten nodig voor een website. Zelf schrijf ik regelmatig dit soort teksten en daar zit veel werk in. Ik denk goed na over wie de lezer is, welke woorden hem triggeren, ik kies een toon en een stijl. Ik probeer de identiteit van het bedrijf of de persoon die het verhaal ‘vertelt’ door te laten schemeren in de tekst. Ik bedenk me wat de tekst eigenlijk teweeg moet brengen. Na een hoop zwoegen is het dan eindelijk af. En dan? Even gauw vertalen?

Zelf werk ik liever samen met een eigenwijze, Amerikaanse taal-geek. Bewapend met een fancy leesbril, een Merriam-Webster en Oxford Dictionary en een style guide tovert Carrie elke horkerige Engelse tekst om tot een opgepoetste parel. Ze woont al meer dan 25 jaar in Nederland maar kiest er bewust voor om in haar Amerikaanse bubbel te blijven:

“I  have to be able to trust my American-English instincts. I have an instinct for one word over another in English, and I can tell by the sound of a word whether it’s a good choice or not. Americans who have lived in Holland for many years start to make the same small mistakes that Dutch speakers make. And they even sound a bit ‘mixed’! The cadence of sentences, the filler words like ‘now’ that Dutch people use often, the choice of words—they all change. That’s normal, but as a copy editor whose job it is to catch those instances  it would erode a strength of mine. I have an American English mind and an enjoyment of the language, and I want to preserve it. I LOVE language and its subtleties, nuances, and rhythms, and I am very good at one: English.”

Carrie en ik zijn allebei taalfanaten met kennis van communicatie. Dat betekent dat in onze vertalingen de geest van de tekst altijd fier overeind blijft—maar soms mag de letter sneuvelen. Daarmee bedoel ik dat we geen simpele vertalingen maken, maar hetzelfde verhaal opnieuw vertellen alleen dan in een ander jasje. Ik met mijn Nederlandse taalgevoel en marketingooog, zij met haar kennis van het Engels en perfectionisme: samen vormen we een goed team.

Ben je van plan om met een vertaler te werken? Kies dan voor een ‘native speaker’ met groot begrip van jouw verhaal of van je bedrijf. Controleer goed of de initiële kenmerken (doel, vorm, inhoud) ook in de vertaalde versie overeind blijven. Zorg dat de emotie die het verhaal moet oproepen ook in de vertaalde tekst terugkomt. Laat je tekst tot LEVEN komen, dat staat niet alleen professioneel, het doet ook recht aan het mooie verhaal wat je te vertellen hebt.

Heb je een superstrakke Engelse tekst nodig? Of juist een Nederlandse vertaling? Carrie & I come to the rescue!  ? Laat van je horen 🙂

Deel deze blogpost:

Meer lezen zoals dit?

Ontvang mijn Maand Mail in je inbox.

Lees mijn andere blogposts

Ontvang mijn Maand Mail

Ontvang elke maand gratis schrijftips, mijn achter-de-schermen-geheimen en duurzaam nieuws waar je vrolijk van wordt.

× Stuur me een appje