Blije eitjes

Een positieve zwangerschapstest is vaak het startpunt om gezonder te gaan leven. Toch is de periode vóór de bevruchting al bepalend voor je toekomstige kindje. Hoe kun je je lijf voorbereiden op een zwangerschap?

Dit artikel verscheen eerder in VIVA

Oké: negen maanden niet roken en drinken, dat is het lot dat veel zwangere vrouwen wel accepteren. Maar steeds meer verloskundigen en gynaecologen benadrukken ook het belang van preconceptiezorg: gezond leven al voordat je zwanger bent. Waarom is dat zo belangrijk? 

    Sharissa Smith is arts-onderzoeker aan het Erasmus MC, en is zelf voor het eerst zwanger. ‘Vrouwen willen het beste voor hun kindje, maar ze weten vaak niet dat de basis daarvoor al vroeg wordt gelegd. Als je stopt met roken na een positieve zwangerschapstest loop je eigenlijk al achter.’ Smith werkte al twee jaar op de gynaecologie-afdeling toen ze voor het eerst hoorde over preconceptiezorg. ‘Zelfs professionals weten er soms nog weinig van. Dat is een gemiste kans. Ik heb in de verloskamer wanhopige moeders gezien met veel te klein geboren kindjes die niet huilden, terwijl dat soms voorkomen had kunnen worden. Toen wist ik: vrouwen hebben het recht om meer te weten over gezond zwanger worden.’ 

Eitjes worden wakker

Het is moeilijk om rekening te houden met een kindje dat nog niet eens verwekt is. Toch is het volgens Smith belangrijk om dat te doen: ‘Elke vrouw wordt geboren met al haar eicellen. Zes tot drie maanden vóór de eisprong worden er een aantal eitjes ‘wakker’. Tijdens deze preconceptiefase zijn de eicellen extra gevoelig voor invloeden voor buitenaf. Schadelijke stoffen kunnen de eicellen en daarmee je toekomstige kindje beschadigen. Dat kan leiden tot miskramen of geboorteafwijkingen.’

Volgens Smith kun je het beste drie maanden voor de bevruchting beginnen met een gezonde leefstijl, maar hoe eerder hoe beter. En dat geldt voor alle leeftijden. Tegenwoordig laten veel vrouwen hun eicellen invriezen om hun vruchtbaarheid te behouden. Smith: ‘ Het lijkt een gemakkelijke oplossing om je kinderwens uit te stellen, maar je eitjes invriezen is best een zwaar traject. Ook worden de eitjes pas ontdooid als je geen eicellen meer kunt produceren. Het klopt wel dat bij vrouwen die wat ouder zijn de eicellen vaak van wat mindere kwaliteit zijn. Daarom is een gezonde leefstijl in de preconceptiefase zo belangrijk. Maar dat geldt voor iedereen met een kinderwens.’

Het probleem is dat vrouwen die nog niet zwanger zijn vaak geen aanleiding zien om hun leefstijl aan te passen. Daarom doet Smith nu onderzoek naar een beloningssysteem voor vrouwen met een kinderwens: ‘We onderzoeken met een ‘Sneller Zwanger-app’ hoe we vrouwen kunnen motiveren om gezondere keuzes te maken. Met een puntensysteem helpen we ze op weg.’ Smith merkt dat veel vrouwen vooral willen weten hoe ze zo snel mogelijk zwanger kunnen worden: ‘Gezondheid is minder ‘sexy’. Maar we weten dat een gezonde leefstijl ook helpt om sneller zwanger te raken. Rokende stellen doen er bijvoorbeeld langer over om zwanger te worden.’ Een gezonde leefstijl is dus niet alleen goed voor de toekomstige baby, maar ook voor jezelf. Smith: ‘Als je straks die positieve test in handen hebt, is het makkelijker om gezond te leven als je daar al aan gewend bent. Ook verkleint een fit lijf de kans op zwangerschapskwaaltjes en complicaties tijdens de bevalling. Ook je herstel na de bevalling verloopt sneller.’

Gezonde spanning

Maar wat moet je dan doen tijdens die preconceptieperiode? ‘Het belangrijkste om op tijd te stoppen met roken, alcohol en drugs,’ zegt Smith. En eet gevarieerd, met veel groente, fruit en volkorenproducten. En afwisselend vlees, vega en vette vis. Verder is het belangrijk om op foliumzuur te slikken, dat verkleint de kans op een open ruggetje of hazenlip’ Smith ziet dat vrouwen het soms lastig vinden om dat vol te houden: ‘Zeker als het wat langer duurt kun je gedemotiveerd raken. Toch is het belangrijk om foliumzuur te blijven slikken, want je lichaam heeft ongeveer vier weken nodig om een voorraadje op te bouwen. En je weet nooit wanneer het raak zal zijn.’ 

Toen Smith zelf zwanger wilde worden heeft ze ook haar leefstijl aangepast: ‘Ik heb mijn alcoholgebruik geminimaliseerd. En ik ben foliumzuur gaan slikken met omega-3, omdat het niet altijd lukte om vette vis te eten. Ook ben ik anders gaan koken. Samen met mijn partner ben ik meer groente gaan eten.’ Want laten we de rol van de man ook niet vergeten. Smith: ‘De ontwikkeling van een zaadcel duurt ongeveer tien weken. In die periode is de zaadcel in wording, net als de eicel, gevoelig voor invloeden van buitenaf. Ook voor mannen is het dus belangrijk om gezond te eten en te stoppen met roken.’  

Naast gezond eten heeft Smith ook aan yoga en meditatie gedaan. ‘Vanuit mijn werk weet ik veel over zwanger worden, maar nu ging het over mijzelf. Dat was heel spannend. Als ik ongesteld werd was ik weleens bang dat het niet zou lukken.’ Wie zwanger wil worden moet stress vermijden. Toch wil Smith oppassen om elkaar geen schuldgevoel aan te praten: ‘Soms krijgen vrouwen te horen: ‘jij wil te graag, daarom lukt het niet’. Daar moeten we echt vanaf. Gezonde spanning hoort er ook gewoon bij.’

Kunstmatige cyclus

Eén van de dingen die Smith graag wil bereiken met haar onderzoek, is dat vrouwen met een kinderwens op tijd naar de verloskundige gaan. Djanifa da Conceicao is zo’n verloskundige: ‘We moeten goed zorgen voor de mensen die de volgende generatie op de wereld zetten.’ Da Conceicao vindt dat kennis over het vrouwenlichaam vaak tekortschiet: ‘Vrouwen slikken soms jarenlang de pil en zijn dan gewend geraakt aan een kunstmatige cyclus. Zodra ze daarmee stoppen ontdekken ze pas hoe hun lijf echt functioneert.’ Volgens Da Conceicao is het belangrijk om je lichaam te leren kennen: ‘Om je zwangerschapskansen te vergroten helpt het om te weten wanneer je vruchtbare dagen zijn. En je lichaam vertelt je veel over je gezondheid. Verga je elke maand van de pijn als je ongesteld bent, dan kunnen mogelijk endometriose of cystes een rol spelen. En veel vrouwen met een onregelmatige cyclus kampen met PCOS. Dan is zwanger worden lastiger.’

‘Veel vrouwen zijn gewend geraakt aan een kunstmatige cyclus’

Kinderwensspreekuur

Om zoveel mogelijk vrouwen te informeren, vlogt Da Conceicao als de ‘Verlosmoeder’ over gezond zwanger worden. Want vrouwen met een kinderwens moeilijk te bereiken: ‘Huisartsen zijn vooral bezig met anticonceptie. Zij zouden vrouwen die stoppen met de pil eigenlijk moeten doorverwijzen naar ons kinderwensspreekuur.’ Steeds meer verloskundigen bieden zo’n spreekuur aan. Het wordt vergoed vanuit het basispakket. Da Conceicao: ‘In zo’n consult bespreken we je medische geschiedenis, erfelijke aandoeningen, leefstijl, voeding en gewicht. We checken zaken zoals ijzertekort en je vitamines. En we controleren of je schildklierproblemen hebt als dit in je familie voorkomt. Als je schildklier niet goed is ingesteld kan dat leiden tot verminderde vruchtbaarheid, en het kan ook invloed hebben op de ontwikkeling van je toekomstige kindje.’ 

    Toen Kim Meijer (35) zwanger wilde worden van haar eerste kindje, had ze veel behoefte aan informatie. ‘Ik heb twaalf jaar geleden de ziekte van Hodgkin gehad. Ik wilde weten of die medische rugzak invloed zou hebben op een zwangerschap. Ook zaten we midden in de eerste coronagolf. Ik vroeg me af of het wel verantwoord was om in die periode aan een zwangerschap te beginnen.’ Dus besloot Kim een kinderwensspreekuur te bezoeken. ‘Vanwege mijn eerdere ziekte had ik medicijnen voor m’n schildklier. Daarom verwees de verloskundige me door naar een arts om mijn medicatie aan te passen. Want anders zou er een vergrootte kans zijn op een miskraam of een kindje met afwijkingen. Ik wist niet dat je schildklier zo’n grote impact kon hebben op een zwangerschap.’ Het kinderwensspreekuur heeft Kim veel rust gebracht: ‘Ik wist ook wel dat hét perfecte moment om een kindje te krijgen niet bestaat. Dus we zijn ervoor gegaan. Daarna was het gelijk raak. Onze dochter is inmiddels vier maanden oud.’

Perspectief bieden

Een kinderwensspreekuur gaat niet alleen over de medische, maar ook over de mentale kant van zwanger worden. Verloskundige Maartje Welten merkt dat daar veel behoefte aan is: ‘Veel stellen praten niet over hun kinderwens, want ze willen niet dat hun omgeving het weet. Toch lopen ze rond met vragen. Maar als je nog niet zo lang bezig bent met zwanger worden heb je geen aanleiding om in de ‘medische molen’ terecht te komen. Voor hen is het kinderwensspreekuur een uitkomst.’

Tijdens het consult praat Welten niet alleen over leefstijl, maar geeft ze ook perspectief: ‘Als het wat langer duurt kan dat frustratie en verdriet opleveren. Vaak hoor je verhalen van vriendinnen bij wie het gelijk raak was. Terwijl het heel normaal is dat het wel een jaar kan duren voor je zwanger bent. Ik probeer de erkenning te geven dat het spannend kan zijn. En dat het belangrijk is om rust te nemen, bijvoorbeeld door te praten met vriendinnen, of met acupunctuur – maar net wat voor jou werkt.’ Welten wil vooral de juiste informatie aanreiken: ‘Wij hebben goed contact met diëtisten, haptotherapeuten, huisartsen en stoppen met roken poli’s. Het kinderwensspreekuur is de eerste stap naar een gezonde zwangerschap, en wij zoeken de juiste ondersteuning daarbij.’ 

‘Ik dacht dat mijn lichaam niet gemaakt was om een kind op de wereld te zetten’

    Ook Karin Bron (32) had steun nodig toen ze voor de tweede keer zwanger wilde worden. ‘Tijdens mijn eerste zwangerschap was ik 45 kilo aangekomen. Ik had last van mijn bekken en ik hield veel vocht vast. Uiteindelijk bleek ik zwangerschapsvergiftiging te hebben.’ Na een moeizame bevalling met een keizersnede kreeg Karin uiteindelijk een gezond kindje, maar ze was bang voor een volgende zwangerschap. ‘Ik dacht dat mijn lichaam niet gemaakt was om een kind op de wereld te zetten, ik voelde me heel zwak.’ Tijdens het kinderwensconsult werd Karin gerustgesteld. ‘Ze vertelde me dat mijn lichaam juist sterk was. Mijn lijf hield al dat vocht vast om een te hoge bloeddruk te compenseren, het deed dus z’n werk. Ik kreeg wel de tip om het zo te timen dat ik niet hoogzwanger zou zijn in het midden van de zomer. En ik werd doorverwezen naar een fysiotherapeut. Daar kreeg ik oefeningen voor mijn bekkenklachten.’

Na het consult is Karin vrij snel zwanger geworden van haar tweede kindje. ‘Bij zo’n kinderwensspreekuur krijg je informatie waar je echt wat aan hebt, gericht op jouw situatie. Je kunt wel van alles Googelen, maar je arts kent jouw medische geschiedenis.’ Inmiddels heeft Karin drie gezonde kinderen. 

Do’s en Don’ts voor vrouwen met een kinderwens

Wel doen:

• Ten minste 200 gram groente en 2 stuks fruit per dag
• Veel volkorenproducten
• Dagelijks foliumzuur (vitamine B11) slikken
• Regelmatig bewegen
• 1x per week vette vis of omega 3 supplement
• Gezond gewicht
• Lief zijn voor jezelf

Niet doen: 

• Roken
• Alcohol
• Drugs
• Meer dan 3 kopjes koffie
• Veel suiker en snoep
• Veel slechte/verzadigde vetten
• Chronische stress